Çankırı

.İSTİKLAL YOLU GÜZERGÂHI VE NOKTALARI

İsmailçam ( www.istiklalyolu.com  2012)

Çankırı (Kengırı), İstiklal Yolu’nu oluşturan üç ilin ortasındaki ildir. İlçesi Ilgaz ise, hem İstiklal Yolu’nun orta noktası  hem de İstanbul (Bolu) Çerkeş- Tosya ( Merzifon)Samsun yolundan gelenlerin İstiklal Yolu’na katıldığı kavşaktır.

Bulunduğu bölgenin stratejik önemi, güvenirliği, örümcek ağı gibi Milli Mücadele yollarının bulunduğu ve kesiştiği Çankırı,  Tekâlif-i Millîye emirlerinin uygulanmasında ordu ihtiyat erzakının, silah ve cephanesinin toplanma bölgesi olmuştur.

İstiklal Yolu Çankırı ili güzergâhı (mesafe ve rakımları ile)

• (0 km – R 1875 m) Kastamonu- Çankırı il sınırı ( Ilgaz Dağı Zirvesi)
• (0,6. km – R 1823 m) Ilgaz Dağı doruğu (Derbent) Jandarma Karakolu (barınak)
• (8,6. km – R1250 m) Çomarın Yenice Köy
  • Yenice Köy Hanı
  • Hacı Behçet Hanı
  • (1.5 km doğusunda R 1318 m) konaklama yeri Çomar (Cömert) köyü. (Derbent Karakoluna orman yolundan 4.5 km )
• (12,3. km – R1090 m) Kazancı Köyü
  •  Kazancı Köyü Hanları ( köylüler işletmekteydi)
• (16,5. km – R1013 m) Musa Köyü
  • Musa Köyü Hanı
  • (18,6. km – R957 m)  Kale (Halil Ağa) Hanı
    • ve Sıhhiye İstasyonu
    • (22,5. km – R890 m) Koçhisar (Ilgaz) ilçesi
      • Nokta Komutanlığı (2.sınıf)
      • Menzil nokta komutanlığı,
      • Menzil Reviri,
      • Erzak deposu (2 adet)
      • Sıhhiye istasyonu
      • Hacı Mehmet Ağa Hanı
      • Ilgaz’ın  (2,5 km – R 1022 m) kuzeyinde Kese Köyü
      • Samsun –İstanbul Yolu kavşağı  (2 km  güneyinde)
• (25,5. km – R 840) İnköy
  • İnköy Hanları
  •  İstiklal Yolu ve Samsun –İstanbul yolu
• (33. km – R 1360 m) Üçoluk Jandarma Karakolu
• (37,7. km – R1270 m)  Kızılsin/ Kızılin/ Kıyısın  Köyü
  • Menzil Konak Komutanlığı
• (38,1 km,R 1285 m – 39 km , R 1392 m), Boruklu Dere
• (42,2. km – R1420 m) Topal Ali Hanı
  • ve Sıhhiye İstasyonu
• 43,7. km – R 1470 m: Doğdu tepesinde Gündoğdu (Doğdu) Jandarma Karakolu (barınak)
• ( 49,7 km – R 1207m)  İkiçam Köyü
• (57,4. km –R 825 m) Ayan Köyü
• (60. km –R 780 m)  Deve Yolu kavşağı ( deve, katır kolları için)
• (68km- R720m) KENGIRI (ÇANKIRI) İLİ
  •  Çankırı Hat Komutanlığı
  • Çankırı Nokta Komutanlığı,
  • Çankırı Menzil Nokta Komutanlığı

(1 Kasım 1922)

• Erzak ambarı,
• Teçhizat ambarı
• Mühimmat deposu (2),
• Memleket Hastanesi
• Hayvan hastanesi ve deposu
• Nekahethane,
• Revir
• Merkez Çankırı hanları: Hacı Kadir’in icarında (kirasında) soluğan Hanı, İpliklerin Hafız Ağa’nın Hanı, Nevşehirli İsmail icarında Hacı Hasanın Hanı, Kel İmamın İsmaillin Hanı, Kel İmamın Hafızın Hanı, Hanağasının Hilmi’nin Hanı, Parmaklı Büyük Han, Dervişin Hanı, Vakıf Çukur Han, Başağanın Hanı, Hafızın Hanı, Camgöz Mehmet Efendinin Hanı, Hintlinin (Hindilinin) Hanı, Eski Arap oğlunun icarındaki üstü otel altları han, Koçhisarlıoğlu Ahmet’in Hanı, Nalbant Hacı Hasanlar’ın Hanı, Salim Beyler’in Hanı, Ilgazlı Tataroğlu’nun Hanı, İsmail’in icarında Vakıf Han, Kâtibin icarında İskilip Han, Osman Çavuş’un Hanı, Pilakici’nin Hanı, Gâvurun Hanı, Nakib’in Hanı, Orta Pazarda Arabacıların Hanı, Odun Pazarı’nda Sülonun Hanı,  De Mehmet’in Alinin Hanı,  De Mehmetlerin diğer hanları, Hacı Bayramlar’ın Hanı, Natır Ahmet’in icarında İmaret’teki  hanı, Nalbant Şükrü’nün icarında  imaret’teki eski han,
• Çankırı merkez otelleri: Karataylı İsmail Efendi’nin han ve otelleri; ayrıca Çankırı Türk Otel,  Su Yolu Oteli
• Subay misafirevi
• (84,3. km-R 654 m)  Aşağı Pelitözü Köyü
• ( 92,3. km –R 704 m) Germece Köyü
• (95,3. km- R 648 m )  Karaşıh (Konak) Köyü
• (106,2 km –R 740m) Tüney Köyü,
  • Hacıbey Hanı,
  •   Töney (Tüney) Jandarma Karakolu (barınak)
  • 107 km – R 755 m; Çankırı-Ankara İl sınırı

 ÇANKIRI’DA ANA YOLDAN BAŞKA MİLLÎ MÜCADELE YOLLARI ŞUNLARDI:

1) Alternatif Ana yol: Çankırı’dan (şimdiki Küçük Sanayi Sitesi yerinden)  sonra istiklal Yolu ikiye ayrılmıştı. Ana Yolun alternatifinin güzergâhı (Çankırı’ya mesafeleri ve rakımları) şöyledir:

• (7.7 km- R 767 m)   Aşağı Yanlar Köyü
• ( 11,5 km-R 821 m) Yukarı Yanlar Köyü
• (18 km-R 937 m ) Dümelli Köyü ( şimdi Eldivan İlçesi)
• (19 km-R1028 m) Saray Köyü
  •  Saray Köyü Menzil Konak Komutanlığı
  • (32 km-R1044 m) Arap (Bakırlı) Köyü
    •  Arap Menzil Konak Komutanlığı
    • (43 km – R 1035 m) Şabanözü nahiyesi
    • (50,5 km –R 850 )  Kara Musa Köyü ve Çankırı- Ankara sınırı

(Sınırdan sonra, Çankırı’ya Çubuk Nokta Komutanlığı89 km. ve Ankara 129 km.dir.)

 2)Kervan Yolu: Asırlardır kullanılan ve sadece deve, katır vb hayvanların yürüyebildiği izdir. Çankırı merkezine uğramak istemeyen deve ve katır kolları, Ilgaz-İnköy’ünde  (Kayı Dağı/İndağı yamacında) ana yoldan ayrılarak Kuyupınar-Korgun-Karatekin-Seydiler köyü (Hanyası Hanı)-Han Yolu  (tepelerin sırtı)  Saray Köyünün 3 km doğusundan  geçer ve Saray Dağı’nda alternatif ana yolla birleşir; Şabanözü-Çubuk üzerinden Ankara’ya ulaşırlardı.

 3) Deve Yolu: Ilgaz-İnköy’ünde kervan yoluna sapmayan deve ve katır kolları Çankırı merkezine 7 km kala ana yoldan saparak 1 km mesafedeki şimdiki şimdiki İçyenice köyü Köyü, Fidanlık, Çankırı Merkez Taşmescit,  Hıdırlık, tepesini aştıktan sonra Seydiler köyü Hanyası kavşağında Kervan Yoluyla birleşerek Ankara’ya ulaşırlardı.

 

4)Çerkeş Yolu: Bolu istikametinden gelen (depolanması gereken) bazı lojistik malzemeler (Ankara’nın emriyle)  Çerkeş güzergâhından Çankırı’ya gönderiliyordu.

• Menzil reviri
• İaşe merkezi

 

5)  Tuht (Yapraklı) Yüklü Köyü menzil konak komutanlığı

6)  Orta Aşağı Kapı /Aşağı Kayı  Köyü menzil konak komutanlığı

7)  Eviç Köyü menzil konak komutanlığı ( fakat Çankırı’da aynı veya benzer isim taşıyan köy bulunamamıştır)

 

8) Çankırı’dan teğet geçen diğer millî mücadele yolları:   İnebolu-Ankara hattı, Çankırı’nın tam ortasından geçerken,

• “Samsun-Çorum-Sungurlu Yahşihan-Ankara hattı” Çankırı il sınırları içinden teğet geçmişti;
  • “Ereğli-Gerede-Kızılcahamam-Ankara hattı” ve “İzmit-Adapazarı-Düzce-Bolu-Gerede- Kızılcahamam-Ankara hattı Çankırı sınırlarının dışından teğet geçmişti.

 KAYNAKLAR

• Alim Baran, Tülay. Mustafa Necati’nin Söyledikleri. Atatürk Kültür Dil Tarih ve Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi. Ankara 2008
• Başbuğ, Osman. Kurtuluş Savaşında Silah ve Cephane Temini. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara1988
• Başer, Tayip. Dünkü ve Bugünkü Çankırı. istiklal Matbaası, Ankara-1956
• Çakırsipahi, Sadık. Ilgaz, Güner Matbaacılık Ltd.Şti, Ankara, 2002
• Çam, İsmail. Leyleklerle Bulutların Sevdası. Çankırı,2003.
• Çam, İsmail. Çankırı İstiklal Yolunda (Günebakan). Karatekin Gazetesi, 15,16,17 Kasım 2005, Çankırı
• Çam, İsmail. İstiklal Yolu, güzergahı, noktaları, hatıraları, olayları. Basılmamış özel araştırma arşivi.
• Çiçek, Rahmi.  “Ankara Hükümeti’nin Dünya’ya Açılan Kapısı. İnebolu-Ankara Yolu”  Ankara Üniversitesi Türk  İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi Cilt 5, Sayı: 20, s 399-413
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (Koçhisar hk) 734 numaralı dosya
• Erturan, Refik. “Milli Mücadelede İnebolu-Kastamonu-Ankara Hattı” Atatürk Araştırma Merkezi dergisi, cilt: XV, sayı: 44, Temmuz 1999 s.693-699
• Genel Kurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. “Türk İstiklal Harbi İdari Faaliyetler” (cilt Vll,  Genel Kurmay Basım evi Ankara 1975.
• Jandarma Genel Komutanlığı, Bilgi Edinme Cevabı,  Ekim 2010 -Ankara
• Kastamonu Valiliği Yayını, “İnebolu’dan Ankara’ya Atatürk ve İstiklal Yolu” Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri. İstanbul 2009.
• Kankal, Ahmet. XVI. Yüzyılda Çankırı. Çankırı Belediyesi KültürYayınları. Çankırı – 2009
• Müderrisoğlu, Alptekin. Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Atatürk Kültür Dil Tarih ve Yüksek Kurumu , Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1990
• Özlü, Hüsnü.  Millî Mücadele Yıllarında Cepheye Silah ve Cephane Sevkıyatında İnebolu Kastamonu Yolu.  Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi.  Ankara Genelkurmay Basımevi 2010 s. 77
• Peker, Nurettin. 1918-1923 İstiklal Savaşı Vesika resimleri. İstanbul Gün Basımevi, 1955
• Türkoğlu, Ömer. Salnamelerde Çankırı (1879-1903), Çankırı Valiliği Yayınları, 1999-Çankırı
• Uydu (Çankırı) fotoğrafları. www.google eart.com
• Yeşilay, Mustafa. Milli Mücadele Yıllarında Çankırı (1919-1922) . Basılmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara 2000.

Şahıslar

• Adem Aslan, 1927 doğumlu, Eldivan Saray köylü, özel bir bankadan emekli
• Behzat Yıldız 1954 Eldivan Akçalı (Genek) köyü doğumlu, emekli öğretmen
• Satılmış Yanık, 1942 doğumlu, Eldivan Seydiler köylü ve Hacı Muradı Veli Türbesi bekçisi